کشف دروازه‌ای مشابه دروازه رنگین بابل درتخت جمشید ایران! ---و-- شهرمرده روم باستان از دل شن ها بیرون کشیده شد! +تصاویر
- 22 بهمن 1399 10:00
تخت‌جمشید با آثار متحیّرکننده‌اش، تا حدودی برایمان از تاریخ هخمنشیان می‌گوید، امّا همچنان آثار کمی از این سلسله تاریخی در دست داریم و هنوز قطعات از پازل پیدا نشده‌اند تا بتوانیم طرح کلی هخامنشیان را پیدا کنیم. این مسئله به خصوص درباره پادشاهی کوروش که آثار خیلی کمی از او داریم، اهمیت بیشتری دارد. ولی ناامید نمی‌شویم چون با تلاش باستان‌شناسان و پژوهش‌های دنباله‌دارشان، کم‌کم غبار ابهام از چهره تاریخ پر رمز و راز این سلسله کنار خواهد رفت. البته، جای تعجب هم ندارد، آثارشان به حدود 2500 سال پیش برمی‌گردد! گذشت این همه سال به این ویرانی و فراموشی دامن می‌زند.
حالا از این‌ها بگذریم و برویم سراغ یافته جدیدی که دنیا را متحیّر کرد! کشف دروازه کوروش که نزدیک تخت‌جمشید پیدا شد...
باستان‌شناسان از دل خاک چه یافته‌اند؟
هیأت باستان‌شناسی مشترک ایرانی‌ایتالیایی به سرپرستی مشترک علیرضا چاوردی (از دانشگاه شیراز) و پی‌یر فرانچسکو کالیری (از دانشگاه بولونیا) از سال 1390 تا 1399، مجموعه اسناد و مدارک باستان‌شناسی را در تل آجری پارسه، نزدیک تخت‌جمشید، طی 10 فصل کاوش پیدا کرده‌اند.
باستان‌شناسان دروازه‌ای در سه کیلومتری شمال‌غرب تختگاه تخت‌جمشید کشف کرده‌اند که ابعادش 30 در 40 متر با ارتفاع 12 متر بوده است. مرکز این بنا، کریدوری دارد که در مرکزش، اتاقی مستطیلی (8 در 12) قرار داشته. داخل این اتاق هم 4 صندلی نشیمن بوده و راهروی مرکزی از دو طرف به سمت پردیس هخامنشی باز میشده است.
مواد و مصالح دروازه از خشت و آجر است و نمای داخلی و بیرونی‌اش با آجرهای رنگی تزیین شده بوده. بخش پایینی و ازاره‌های دیوار به گل‌های لوتوس مزیّن بوده و بدنه و نمای دیوارها، انواع پنل‌های حیوانات اسطوره‌ای، نمادها و سمبل‍های اعتقادی ایران باستان، ایلامیان و مردم بین‌النهرین طراحی شده. مهمتر از این طراحی‌ها، کتیبه‌هایی به خط و نگارش بابلی و ایلامی است که در اتاق مرکزی پیدا شده؛ چرا که همیشه کتیبه‌ها، مستقیما از آن زمان با ما سخن می‌گویند و اطلاعات مهمی به ما می‌دهند.
محل کشف دروازه کوروش
منبع عکس: ایرنا
شگفتی این دروازه چیست؟
علیرضا عسکری چاوردی (باستان‌شناس و سرپرست ایرانی هیأت کاوش) گفته است مجموع اسناد نگارشی، مواد و مصالح ساخت بنا، موتیف‌های به کار رفته در تزیین نما، تاریخ‌گذاری کربن 14 و جنبه‌های تقدس و تشرّف این دروازه، نشان می‌دهد این دروازه بعد از سال 539 (قبل از میلاد)، به افتخار فتح بابل به دستور کوروش ساخته شده است. این در حالی بود که فرزند کوروش، همزمان با حکومت پدرش، در شهر بابل به مدّت هشت سال فرمانروا بود و سال 529 (قبل از میلاد)، به پادشاهی ایران رسید.
بنابراین، این شباهت دروازه‌ای که پیدا شده با دروازه بابل که شهرت بسیاری دارد، توجه همگان را جلب کرده است.
گفته شده، کوروش به دلیل اهمیّت مذهبی و فتح بابل (مهمترین شهر دنیای باستان)، دستور ساخت این دروازه را داده است. کمبوجیه (فرزند کوروش) به خاطر علاقه‌اش به بابل، آشنایی دیرینه‌اش با بابلی‌ها و همچنین پیوندهای فرهنگی بابلیان با جهان باستان، ساخت و ساز مجموعه بزرگ معماری شهر پارسه را به سبک بابلی ادامه داد و در دوره او بود که دروازه پردیس شهر پارسه در بخش فیروزی آن به بهره‌برداری رسید.
بنابراین، به نظر می‌رسد این دروازه حتّی پیش از تخت‌جمشید و برای کاخ فیروزی (که الان تخریب شده)، ساخته شده.
دروازه بابل
منبع عکس: خبرگزاری مهر | علی رجبی
طرح بازسازی شده از تزئینات دروازه کوروش
منبع عکس: ایرنا
شرایط بازدید از این دروازه چگونه است؟
کاوش این محوطه تا پایان سال 1399 ادامه دارد. امّا گویا قرار است این سایت موزه برای بازدید عموم آماده شود و به همین جهت، اقدامات حفاظتی گسترده‌ای از طرف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (به ویژه پایگاه میراث تخت‌جمشید) و موسسه ایزمئو ایتالیا برای حفاظت از سازه‌های خشتی و آجرهای لعابدار این دروازه فراهم شده.
بر اساس گفته‌ها مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید (حمید فدایی)، فصل دهم کاوش محوطه تُل آجری در آذر 99 کلید خورده و محوطه در حال آماده‌سازی برای بازدید است و قرار است شرایط این محوطه به عنوان «سایت موزه» برای بازدید عموم فراهم شود. همچنین بیان کردند که این محوطه، درک تازه‌ای از گستره پایتخت هخامنشیان به ما می‌دهد و این مسئله بسیار مهمی است.
محل قرار گیری دروازه کوروش
منبع عکس: ایرنا
بنابراین، این اثر یافت شده از هخامنشیان در محوطه تل آجری، اثری ارزشمند برای ایران و جهان است که شباهت‌های جالبی با آثار بین‌النهرین و شوش دارد. همچنین، قطعه‌ای از پازل مبهم تاریخ هخامنشیان (به خصوص حکومت کوروش و کمبوجیه) محسوب می‌شود که دید بهتری از آن دوران به ما می‌دهد.
امیدواریم با تکمیل پژوهش‌ها، شاهد اطلاعات بیشتری از این دوره طلایی تاریخی باشیم.
- 1 آبان 1399 07:0019.8K
ما معمولاً خدمت‌رسانی به جامعه را حاصل اندیشه‌های مدرن می‌دانیم و می‌پنداریم این عمل پدیده‌ای است که شاید از 3 یا 4 قرن پیش در ساختارهای اجتماعی شکل گرفته باشد.
برای مثال بسیاری فکر می‌کنند که مراکزی چون خانه سالمندان توسط دموکراسی‌های مدرن به جامعه آورده شده‌اند و نتیجه تفکر امروزی می‌باشند که اگر کسی به کشورش خدمت کرده باشد، شایسته آن است که در سال‌های پیری‌اش تحت مراقبت قرار بگیرد. ولی واقعیت آن است که بشر این آداب را از قرن‌های دور رعایت می‌کند.
حدود سال 100 میلادی، امپراطور مارکوس تراژان تصمیم گرفت شهری را برای سربازها بنا کند تا کسانی که برای لژیون آگوستای سوم جنگیده بودند و پس از آن می‌خواستند دوران بازنشستگی‌شان را سپری کنند، زندگی راحت‌تری را نسبت به آنچه در کمپ‌ها و جنگ‌های نظامی تجربه کرده بودند داشته باشند.
تاریخ‌دانان می‌گویند که تراژان (که خود در آغاز یک سرباز بود) در دوره امپراتوری‌اش از جهات مختلفی به رفاه اجتماعی توسعه بخشید. وی پایه‌گذار پاسگاه رفاهی به نام تاموگادی در یکی از استان‌های آفریقا می‌باشد تاموگادی از اقدامات او در راستای چشم‌انداز مورد نظرش برای تأمین رفاه افرادش به شمار می‌رفت. این مکان پس از رشد و توسعه یافتن، میزبان یک چمعیت 10000 نفری بود.
ولی شوربختانه، این مکان به هدفی برای تخریب‌گران و غارتگران تبدیل شد و طی قرن‌ها متحمل حملات متعددی گردید.
یکی از این حمله‌ها به نام واندال که در سال 430 میلادی صورت گرفت، آسیب شدیدی به شهر وارد کرد، کشته‌های بسیاری بر جای گذاشت و ساختمان‌های فراوانی را از بین برد. پس آن نیز حمله‌های گوناگون به‌طور پیوسته ادامه یافتند و آسیب و خسارت بیشتری را به شهروندان شهر تیمگاد وارد کردند، این شهر نهایتاً در سال 700 میلادی متروکه شد.
این پایان کار نبود، چرا که یک طوفان شن از صحرای بزرگ آفریقا تمامی شهر را در خاک مدفون کرد و آن را از دیده‌ها پنهان نمود.
تاموگادی حدود 1000 سال زیر خاک مدفون ماند. اما در سال 1765میلادی یک گردشگر اسکاتلندی به نام جیمز بروس آن را پیدا کرد. او و گروهش شب و روز کار کردند و زحمت کشیدند تا شواهدی از تیمگاد را از خاک بیرون بیاورند، ولی با امکانات آن زمان به هیچ نحوی نمی‌شد این مدارک سنگین را به انگلستان منتقل کرد.
مقامات آن زمان انگلستان زیاد به گفته‌های بروس اطمینان نداشتند و تیمگاد تا یک قرن دیگر هم زیر خاک ماند. اما در سال 1881 که فرانسوی‌ها این ناحیه را تحت سلطه خود درآوردند، تیمگاد به‌طور کامل کندوکاو شد.
امروزه این شهر به‌عنوان نمونه‌ای عالی از معماری رومی شناخته شده است و بسیاری از سازه‌های آن (مانند حمام‌های رومی‌اش) همگی سالم مانده‌اند.
در یکی از حمام خانه‌های تیمگاد موزاییک زینتی‌ای داشت و جلوی درب ورودی‌اش نوعی «دمپایی» بود که رومی‌ها هنگام ورود به حمام آن را به پا می‌کردند. شاید حیرت‌آورتر از همه این بود که بیرون حمام خانه حک شده بود: «Bene Lava» که یعنی «خود را کامل بشویید»؛ توصیه‌ای که خیلی به درد روزهای کرونایی ما هم می‌خورد و الآن می‌توان آن را به‌عنوان یک توصیه در همه سرویس‌های بهداشتی جهان نصب کرد.
اکنون بقایای شهر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند و آن‌ها گواهی خاموش برای کیفیت زندگی شهروندان این اجتماع رومی هستند و روش‌های آن‌ها را درباره مسائل گوناگون اجتماعی مانند تفریحات و آموزش (کتابخانه مستحکم شهر) نشان می‌دهند. آثار با ارزش این شهر اکنون در موزه‌ای نزدیک به محل آن نگهداری می‌شوند.
تاریخ‌دانان، باستان شناسان و دیگر کارشناسان می‌گویند که این مکان برای دانش‌آموزانی که به مطالعه دوره روم باستان می‌پردازند، حرف‌های بسیاری برای گفتن خواهد داشت. چراکه می‌توان از طریق آن نیم‌نگاهی به یک تمدن بسیار کهن انداخت و نمونه‌های ساخت و سازی که به خاطرش رومی‌های باستان را ستایش می‌کنیم، از نزدیک مشاهده کرد.
تیمگاد یکی از آن جاهایی است که تا خودتان به چشم ندیده باشید، شکوهش را باور نمی‌کنید. امیدواریم که امکان بازدید از همه مکان‌های شگفت‌آور تاریخی ازجمله این سکونتگاه امپراطوری روم در آفریقا به‌زودی فراهم گردد.
