مورچه زامبی و قارچی که کنترلش میکند

یک مورچه زامبی که یک قارچ انگلی ذهن او را کنترل میکند.یک هیدرا که تقریباً جاودانی است و حتی با نصف کردنش هم نمیتوانید به او آسیب بزنید.

فیلم‌های‌هالیووی را فراموش کنید؛ زامبی‌ها موجودات ساده ای هستند و علایق ساده ای دارند. دلیل عادی بودن رفتار زامبی‌ها این است که پاتوژن یا عامل بیماری زا که بدن را ویروسی کرده است برای تکثیر نیاز به رفتارهای عجیب و پیچیده ندارد. این ویروس فرمان گرسنگی می‌دهد و به عروقی نفوذ می‌کند که از آنها بتواند وارد بدن میزبان بعدی شود.

اما روی سیاره ما مورچه زامبی زامبی شده ای وجود دارد که تحت تاثیر دگرگونی‌های بسیار پیچیده تر و نگران کننده تری قرار دارد. این دگرگونی‌ها زیر سر یک قارچ انگلی است که میتواند ذهن حشرات را کنترل کند. چیزی که بین میزبان و انگلی که مغز ندارد اتفاق می‌افتد بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که در فیلم‌های‌هالیوودی دیده ایم. در برخی از فیلم‌ها به جنبه‌های علمی‌کنترل مغز توسط ویروس توجه شده است اما با دیدن این فیلم‌ها نمی‌توان به واقعیت علمی‌این پدیده پی برد.

خیلی از ما مورچه‌ها را موجدات بی آزاری می‌دانیم که فقط موقع پیک نیک کمی‌ما را اذیت می‌کنند اما دیدن رفتار مورچه زامبی شده با این قارچ انگلی میتواند این تصور را تغییر دهد. این نوع قارچ انگلی فقط به یک گونه مورچه حمله می‌کند و متعلق به گونه Ophiocordyceps است. وقتی یکی از اعضای جامعه منظم مورچه‌ها با این قارچ آلوده می‌شود، تلوتلو خوران از کلونی اش بیرون می‌آید و دیگر کنترلی روی مغزش ندارد. پاتوژن با ترکیبی از مواد شیمیایی مغز مورچه زامبی شده را کاملاً به کنترل خود در می‌آورد.

مورچه زامبی شده به فرمان قارچ انگلی، به سمت بخش مشخصی از جنگل حرکت می‌کند. دانشمندان با بررسی مسیرهای حرکتی این مورچه‌های زامبی شده متوجه شده اند که پاتوژنی که بدن مورچه را عفونی میکند، مثل GPS عمل میکند؛ با این تفاوت که مورچه هیچ سوالی نمی‌پرسد و فقط کوش به فرمان این فرمان‌های GPS است.

این مورچه‌ها طوری کنترل می‌شوند که قسمت مشخصی از زیر برگ را گاز بزنند. مورچه‌های زامبی شده دقیقاً قسمت زیرین برگ و رگ برگ اصلی برگ‌هایی که رو به شمال و شمال غربی داشتند و ۲۵ سانتیمتر با زمین فاصله داشتند را میخوردند. باورش این همه دقت کمی‌سخت است اما واقعیت دارد. جالب است بدانید که همه این اتفاقات دقیقاً در اطراف ظهر اتفاق می‌افتد. همین ویژگی‌ها این نمونه را به یکی از پیچیده ترین عفونت‌هایی تبدیل کرده است که میتواند رفتار میزبان را کنترل کند.

حالا چرا انگل این زمان و مکان را انتخاب می‌کند؟ پاسخ ساده است؛ شرایط تامین رطوبت و درجه حرارت ایده آل خودش. محققان با بردن مورچه‌های زامبی شده به محیط‌های خشک تر و گرمتر متوجه شدند که قارچ‌های انگلی دیگر نمی‌توانند رشد کنند. وقتی مورچه خودش را به رگ برگ اصلی زیر برگ میرساند و آن را گاز میزند، تقریباً می‌میرد و از پشت سرش یک ساقه بیرون میزند که در حین زیبا بودن، میتواند بسیار خطرناک باشد. همین ساقه‌هاگ‌های این قارچ انگلی را بین سایر اعضای کلونی پخش می‌کند. این‌هاگ‌ها به اسکلت خارجی مورچه‌های دیگر می‌چسبد و با یک روش تهاجمی‌شروع به گسترش در کلونی میکند.

برای اینکه این ساقه به اسکلت خارجی برسد، قارچ به مورچه فشار می‌آورد. براساس مطالعاتی که روی قارچ‌های انگلی گیاهی صورت گرفته– بویژه برنج – مشخص شده است که این نوع قارچ‌ها میتوانند داخل‌هاگ شان فشاری معادل فشار یک چرخ ۷۴۷ ایجاد کنند. با تجمع این فشار در اسکلت مورچه زامبی شده و رسیدن آن به سطح کافی، یک سوراخ در دیوار اسکلت ایجاد می‌شود و به تمام مواد ژنتیکی مورچه آسیب می‌زند.

در نتیجه این چرخه مجدداً ایجاد می‌شود.

براساس گفته محققان علاوه بر ۱۶۰ گونه قارچ انگلی که میتوانند مورچه‌ها را کنترل کنند، هزار گونه دیگر هم در طبیعت وجود دارند که باید شناخته شوند. البته این ۱۶۰ گونه شامل آرایه ای از قارچ‌های انگلی که مخصوص هدف قرار دادن سایر گونه‌های حشرات هستند، نمی‌شود. قارچ‌های انگلی هستند که مخصوص عفونی کردن سوسک‌ها، پروانه و سایر حشرات هستند. در بین این حشرات پروانه وضعیت شان از بقیه بدتر است و گاهی اوقات بدنشان دو تا سه شکاف برمی‌دارد.

رابطه بین مورچه زامبی شده و قارچ انگلی تصویر قابل توجهی از در هم آمیختگی میزبان و ویروس ارائه می‌دهد که برای دانشمندان بسیار نو و بدیع است و راه‌های جدیدی را پیش آنها می‌گشاید. یکی از این راه‌های جدید، بررسی فسیل برگ ۴۸ میلیون ساله ای است که رد یک گاز مورچه روی آن است. با بررسی این برگ و آن گونه خاص از مورچه میتوان نحوه تکامل سیستم دفاعی مورچه را مشخص کرد و درباره آن گیاه و ارتباط آن با قارچ انگلی هم به نتیجه‌های خوبی رسید.

قارچ‌های انگلی باید منتقل شوند و اینکار را نمی‌توان داخل لانه انجام داد زیرا مورچه‌ها حیوانات بسیار فعالی هستند و به همین خاطر سیستم ایمنی بسیار تکامل یافته و پیشگیرانه ای دارند که متکی بر رفتار دفاعی است. این ویژگی کلونی‌های مورچه‌ها را به چیزی به نام ایمنی اجتماعی رسانده است. مورچه‌ها خیلی راحت و ساده اعضای بیمار جامعه را پیدا می‌کنند و با بیرون بردن آن از لانه مانع از گسترش بیماری میشوند.

علیرغم این اقدامات متقابل مورچه‌ها، این قارچ‌های انگلی بسیار خطرناک هستند و میتوانند یک کلونی را به کلی از بین ببرند. چیزی که تا به انجا اشاره نشده است و ماجرا را بسیار پیچیده تر میکند این است که قارچ انگلی میتواند خودش و مورچه زامبی شده را به سمت انقراض هدایت کند. بله؛ درست متوجه شدید. قارچ‌های انگلی خودشان هم با یک قارچ انگلی دیگر زامبی شده اند.

عامل موفقیت این قارچ انگلی برای تبدیل کردن یک کلونی فعال یه یک گورستان در دل جنگل این است که اجازه می‌دهند ارگانیسم‌های دیگر خودشان را دچار عفونت کنند. این ارگانیسم‌های عفونی هم قارچ انگلی و هم مورچه زامبی شده را عفونی می‌کنند. در نتیجه قارچ انگلی مورچه زامبی شده به‌هاگدانی تکیه میکند که‌هاگ‌ها را آزاد می‌کند و باعث بقای این چرخه و ورود انگل‌های دیگر به چرخه می‌شود. در یک مطالعه مشخص شده است که ۶٫۵ درصد از قارچ‌های مورچه‌های زامبی شده بدن مورچه‌ها را با‌هاگ‌های بادوام تغذیه می‌کنند.

علیرغم تصویر نسبتاً دقیقی که از چرخه ویروسی شدن مورچه زامبی شده وجود دارد، این داستان هنوز هم مرموز است. اما محققان مشغول مطالعه روی مورچه‌های آلوده شده هستند تا مشخص شود قارچ‌ها از چه مواد شیمیایی برای کنترل مغز مورچه زامبی شده استفاده می‌کنند و کنترل ذهن چطور روی انتقال قارچ تاثیر میگذارد.

این گونه قارچ تنها گونه ای نیست که اثرات روانگردان ایجاد میکند. ماده روانگردان LSD از ارگوت که نوعی قارچ است که روی گیاهان می‌روید، تهیه میشود. این ماده روانگردان با انسان‌ها همان کاری را میکند که قارچ انگلی با مورچه زامبی شده میکند.

محققان می‌گویند ممکن است نیمی‌از حیات روی زمین انگلی باشد. البته از لحاظ تاریخی رایج ترین روش رشد و گسترش حیات روی زمین همین رشد انگلی بوده است اما تنها اقلیت کمی‌از این میزان با کنترل کامل ذهن همراه است. دلیل این رفتار چیست؟ چرا باید بخواهید رفتار میزبان تان را کنترل کنید؟

منبع