هفته‌ی پیش در پی اتفاقی تلخ راکت فضایی آنتارس ثانیه‌هایی پس از برخواستن از سکوی پرتاب منفجر شد. هرچند خوشبختانه این راکت بدون سرنشین بود، اما ماموریت داشت تا آذوقه و مواد و وسایل مورد نیاز فضانوردان و دانشمندان مستقر در ایستگاه فضایی بین‌المللی را به فضا حمل کند.
البته حالا خیال نکنید که خدمه‌ی ایستگاه مجبورند غذایشان را جیره‌بندی کنند و یا گرسنگی بکشند! چون به میزان کافی غذا دارند که تا ماه مارس 2015 و حتی بیشتر از آن برایشان کافی باشد، چرا که طبق برنامه‌ی زمان‌بندی چند تن از افراد حاضر در ایستگاه در این ماه میلادی به زمین برخواهند گشت. فضانوردان ایستگاه فضایی برای تامین نیازهای خود به خدمه‌ی زمینی وابسته هستند. که در هر نوبت پرواز پشتیبانی، مواد و ابزارهای لازم را به فضا منتقل می‌کنند. مانند ابزارهای لازم برای آزمایش‌ها، بسته‌های مواد غذایی و بهداشتی. البته این مواد بهداشتی متفاوت از چیزی است که ما روزانه استفاده می‌کنیم. برای مثال شامپو و صابون شستشوی فضانوردان کف ایجاد نمی‌کند و برخی غذاهای‌شان هم به شکل پودر خشک شده است.
دوست دارید بیشتر راجع به زندگی در جاذبه ی صفر بدانید؟ ما هم همینطور. پس سرکی می‌کشیم به زندگی فضانوردان و کیهان‌شناسان مستقر در ایستگاه فضایی بین المللی تا دریابیم که کارهای روزانه‌ی خود را چگونه انجام می‌دهند، از فعالیت‌های کاری گرفته تا نحوه‌ی غذا خوردن و …
ایستگاه فضایی بین‌المللی چیست و انسان از چه زمانی در آن ساکن است؟
ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) در واقع یک ماهواره‌ی قابل سکونت است که در مداری به ارتفاع تقریبی 354 کیلومتر در حال گردش به دور زمین است. این خانه‌ی فضایی در هر 90 دقیقه، یک دور کامل پیرامون زمین می‌چرخد. و اعضای ساکن در آن می‌توانند روزانه 16 بار طلوع و غروب خورشید را نظاره کنند.
این پروژه به قدری کلان و عظیم است که یک کشور به تنهایی توانایی انجام آن را ندارد. سازمان فضایی آمریکا (NASA)، روسیه (Rosocosmos)، ژاپن(JAXA)، کانادا(CSA) و سازمانی مربوط به چندین کشور اروپایی(ESA) همگی در آن همکاری می‌کنند. این سازمان‌های فضایی به شکل دائم فضانوردهایی را برای انجام ماموریت‌ها و سکونت به مدت 6 ماه ، به ایستگاه فضایی می‌فرستند. اولین مورد از این ماموریت‌ها در 31 اکتبر سال 2000 انجام شد. در یک زمان حداکثر 10 نفر می‌توانند در ایستگاه فضایی ساکن شوند و کمترین تعداد آن هم 2 یا 3 نفر است.
فضانوردان آمریکایی چگونه به ایستگاه فضایی منتقل می‌شوند و باز می‌گردند؟
شاید برای شما سوال باشد، حال که هیچ فضاپیمای شاتلی در ناوگان فضایی آمریکا وجود ندارد، فضانوردان آمریکایی چگونه به سمت ایستگاه فضایی پرواز می‌کنند. پاسخ ساده است: با کرایه کردن فضاپیمای روسی سایوز آن هم به مبلغ 71 میلیون دلار برای هر نفر! رون گاران فضانورد آمریکایی گفته است کپسول‌های سایوز واقعا تنگ و کوچکند به طوریکه در طول پرواز تمام تکان‌های فضاپیما را حس می‌کنید.
این فضانورد شرایط بازگشت به زمین را حتی از این هم بدتر توصیف کرده است:” سقوط از آبشار نیاگارا سوار بر یک بشکه‌ی غرق در آتش و یک تصادف شدید در پایان کار”!. اما جنبه‌ی مثبت داستان این است که فضانوردان در هر سفر رفت و برگشت فقط 6 ساعت را در چنین شرایطی می‌گذرانند. اگر فکر می‌کنید 6 ساعت زیاد است بدانید که سال‌های قبل این مقدار 2 روز بود!
هنوز مشخص نیست که بحران اخیر مابین ناسا و سازمان فضایی روسیه چه تاثیری بر ماموریت‌های آینده‌ی ایستگاه فضایی خواهد داشت. هرچند ناسا پیش از این همکاری با شرکت‌های خصوصی را آغاز کرده و طبق برنامه‌ریزی قصد دارد فضاپیمایی سرنشین‌دار را توسعه دهد که تا سال 2017 و از درون خاک آمریکا عملیاتی شود. البته اعضای ایستگاه فضایی اجازه نمی‌دهند که مسائل سیاسی رابطه ی میان آنها را دچار مشکل کند. کیدی کولمن فضانورد عضو سازمان ناسا در صحبت‌هایش می‌گوید که آن ها بر مسائل غیرسیاسی تمرکز می‌کنند و تنها به موضوعاتی اهمیت می‌دهند که در آن اشتراکاتی میان‌شان وجود دارد.
فضانوردان ساکن در ایستگاه فضایی دقیقا چه کاری انجام می‌دهند؟
از کولمن (همان کسی که به طور مستقیم از فضا! به ساندرا بولاک برای ایفای بهتر نقشش در فیلم جاذبه، در رابطه با چگونگی زندگی در فضا مشاوره داد.) خواستیم تا ما را با یک روز عادی که در ایستگاه می‌گذراند آشنا کند، و او این برنامه ی روزانه را به ما نشان داد
• 7 صبح – – بیدار باش
• 7:10 – – گفتگو
• 8 – 7:30 – – صبحانه و مهیا شدن برای کار
• 12 – 8 – – انجام آزمایشات طبق برنامه
• 12:30 – 12 – – صرف ناهار
• 18 – 12:30 – – انجام بیشتر آزمایشات
• 18:30 – 18 – – جلسه با اعضای دیگر برای بررسی کارهای آن روز و برنامه‌ی روز بعد
• 19:30 — 18:30 – – خوردن شام و تماشای اخباری که خدمه‌ی زمینی روز قبل
برایشان ضبط کرده‌اند و با امواج ماهواره به ایستگاه فرستاده‌اند.
• 19:30 – – نظافت و مطالعه‌ی دستور کار روز بعد، ارتباط با خانواده و
البته معلق ماندن و خیره شدن به چشم‌اندازهای نفسگیر بیرون از پنجره‌های
ایستگاه فضایی.
• انجام تمرینات بدنی به مدت 2 ساعت در 5 یا 6 روز از هفته ( 30 دقیقه کار با تردمیل و 70 دقیقه تمرینات استقامتی و قدرتی)
• روزهای جمعه فضانوردان بر روی پروژه‌های شخصی خود کار می‌کنند و یا به همراه یکدیگر فیلم تماشا می‌کنند.
هنگامی که یک یا دو تن از اعضا در حال کار نباشند و آزمایش یا فعالیتی در برنامه‌ی خود نداشته باشند، به تعمیرات داخلی می‌پردازند و یا شرایط را برای فعالیت‌های خارج از ایستگاه که ما با نام پیاده‌روی فضایی می‌شناسیم، مهیا می‌کنند.
فضانوردان چه آزمایش‌ها و عملیات تعمیر و نگهداری را انجام می‌دهند؟
ایستگاه فضایی بین‌المللی از سال 2000 میزبان تعداد زیادی از آزمایش‌های علمی سازمان‌های دولتی، شرکت‌های خصوصی و موسسه‌های آموزشی بوده است. این آزمایشات حوزه‌های متنوعی از دانش را در بر می‌گیرند. از علوم طبیعی همچون پرورش کدو سبز و مطالعه‌ی کولونی مورچه‌ها گرفته تا آزمایش‌های اخیر مربوط به چاپ سه بعدی در جاذبه‌ی صفر و تست کارایی روبونات‌ها (روبوت‌های به شکل انسان) در کمک به انجام وظایف انسانی.
علاوه بر ماموریت‌های انجام آزمایش، فضانوردان وظیفه دارند تا ایستگاه فضایی را در بهترین وضعیت نگهداری کنند، چرا که به هر حال اگر اشتباهی رخ دهد این زندگی آنهاست که در خطر می‌افتد. حتی بعضی مواقع مجبور می‌شوند تا قطعاتی در خارج از ایستگاه را تعمیر کنند و یا زباله‌های فضایی که ممکن است به ایستگاه آسیب برسانند را از گوشه و کنار آن پاک‌سازی کنند. در مواقع این چنینی دو تن از خدمه‌ی ایستگاه لباس های فضایی بر تن می‌کنند و از ایستگاه خارج می‌شوند. یکی از قابل ملاحظه‌ترین راه‌پیمایی‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر مربوط به سونیتا ویلیامز است که با استفاده از یک مسواک سیستم انرژی خورشیدی ایستگاه فضایی را تعمیر کرد.
از آن جایی که این پیاده‌روی‌های فضایی معمولا زمان‌بر هستند، سازمان فضایی کانادا روباتی با دو بازو به نام دکستر را به سیستم کانادآرم2 اضافه کرده است. کانادآرم 2 همانطور که از نامش می توان حدس زد یک بازوی روباتیک است که سفینه‌های بدون سرنشین مانند کپسول دراگون شرکت اسپیس ایکس را با دقت به طرف ایستگاه فضایی هدایت می‌کند. بازوی دکستر که توسط خدمه ی مستقر در زمین کنترل می‌شود، در تعمیرات جزئی جایگزین خدمه‌ی انسانی می‌شود به طوریکه حتی امسال برای تعمیر کانادآرم 2 مورد استفاده قرار گرفت.
فضانوردان اصلا خواب دارند؟
با تمامی این آزمایشات، تعمیر و نگه‌داری‌ها و تمرینات بدنی که فضانوردان باید انجام دهند، شاید گمان کنید که اصلا وقتی برای خواب باقی نمی‌ماند. ولی آن ها می‌خوابند و حتی بهتر از آن، می توانند معلق باشند و بخواند. البته قسمت های مجزا هم برای رعایت خلوت افراد وجود دارد. هرچند فقط فضایی کمد مانند است که کیسه خواب شما هنگام خروپفتان در حالت عمود! در آن قرار می‌گیرد.
خدمه می‌توانند در هر 24 ساعت به مدت هشت ساعت و نیم بخوابند، هرچند اکثرشان پس از شش ساعت خواب آماده به کار می‌شوند. چرا که در جاذبه‌ی نزدیک به صفر، بدنشان دچار خستگی نمی‌شود.
حقوق 50 میلیونی برای سه ماه
زمانی که «اندرو ایوانیکی» شغلش را از دست داد باورش نمی شد که بتواند یک کار خوب و راحت دیگر پیدا کند اما یک روز بیشتر طول نکشید تا با دعوت نامه ناسا برای یک شغل خوب روبرو شد و نتوانست آن را رد کند. این مرد حالا بخشی از یک آزمایش است که برای بهبود وضعیت فضانوردان انجام می شود. او باید به مدت سه ماه تمام روز خود را به صورت درازکش سپری کند. در نهایت با تمام شدن این مدت او حقوق 18 هزار دلاری که معادل 54 میلیون تومان است را دریافت می کند.
این آزمایش برای بدست آوردن وضعیت جسمانی بدن و همچنین تغییرات استخوان ها و ماهیچه ها پس از این مدت است. این آزمایش تا به حال بر روی 54 نفر انجام شده است و اندرو آخرین شرکت کننده در این آزمایشات است. اندرو می گوید:
یک سال پیش برای این شغل ثبت نام کردم اما باورم نمی شد که روزی آن ها من را از میان همه 25 هزارنفر شرکت کننده انتخاب کنند. با از دست دادن کار قبلی دیگر بهترین پیشنهاد همین آزمایش بود که چشم بسته قبول کردم.
