حیات در عالم ولَرم
حیات در عالم ولَرم
واحد دانش و تکنولوژی تبیان زنجان
آیا ممکن است عالمِ نخستین به‌قدری گرم بوده که بلافاصله پس از انفجار بزرگ به حیات امکان شکل‌گیری داده باشد؟ -
موقع بحث درباره‌ی امکان وجود حیات بر سیاره‌هایی فراتر از زمین، یکی از مفاهیم اساسیْ منطقه‌ی سکونت‌پذیر است. این منطقه شامل بازه‌ای از مدارها در اطراف هر ستاره می‌شود که شرایط محیطی هر سیاره در آن ناحیه مناسبِ وجود آب مایع است: نه آن‌قدر نزدیک به ستاره که آب تبخیر شود و نه آن‌قدر دور که آب یخ بزند.
دانشمندان در جست‌وجوهای خود به دنبال سیاره‌های فراخورشیدی، که قادر به میزبانی حیات باشند، بر سیاره‌هایی در همین منطقه‌ی بهشت آب‌وهوایی تمرکز دارند.
آبراهام لوب، اخترفیزیک‌دانی از دانشگاه هاروارد، احتمال غریب‌تر دیگری را پیشنهاد کرده است. می‌دانیم که امروز تابش پس‌تاب انفجار بزرگ تا بخش ریزموج (میکرووِیو) طیف الکترومغناطیس دچار انتقال‌به‌سرخ شده و دمای مؤثر عالم اکنون ۲/۷ درجه بالاتر از صفر مطلق (۲۷۳- درجه‌ی سلسیوس) است. اما اگر به زمانی برگردیم که عالم فقط پانزده میلیون سال از عمرش می‌گذشت، می‌بینیم که دمای عالم در آن زمان ولرم، یعنی بین صفر تا ۳۰ درجه‌ی سلسیوس، بوده است.
این یعنی هر سیاره‌ای، به جای اینکه لازم باشد در فاصله‌ای درست از ستاره‌ای درخشان قرار داشته باشد، هرجای عالم که بود چه‌بسا در احاطه‌ی تابش زمینه‌ی کیهانی – یعنی تابش گرم خود عالم – اقیانوس‌هایی بر سطح خود داشت.
لوب بر این باور است که بنابراین عالم ما تقریباً از همان زمانی که شکل گرفته محیط سکونت‌پذیری را پدید آورده و حیات هم چه‌بسا بسیار بسیار پیش‌تر از چیزی که کسی تا به حال گمان می‌کرده است شکل گرفته باشد.
اما همه‌چیز به این آسانی‌ها نیست. درست است که دمای عالمِ ۱۵میلیون‌ساله برای شکل‌گیری حیات مناسب بوده ولی برای این رخداد به چیزهای دیگری هم نیاز است.
یکی از آن‌ها عناصر سنگین است: در وهله‌ی نخست موادی که بشود از آن‌ها سیاره‌های سنگی و اقیانوس‌های آبی ساخت؛ سیلیسیم، آهن، آلومینیم، اکسیژن و غیره. طی انفجار بزرگ فقط ساده‌ترین اتم‌ها، یعنی هیدروژن و هلیوم، ساخته شدند و بنابراین عالم نوزاد برای شکل‌دادن به حیات از نظر شیمیایی بیش از حد سِتَروَن بوده است. فرایند همجوشی هسته‌ای در دل ستاره‌هاست که تازه این عناصر حیاتی را به بار می‌آورد.
بنابراین نکته‌ی مهم این است که زودترین زمانی که ممکن بوده ستاره‌ها عملاً در عالم شکل گرفته و بسته‌ی شیمیایی ابتداییِ سازنده‌ی حیات را فراهم کرده باشند، چه‌وقت بوده است؟ پانزده میلیون سال برای اینکه ابرهای گازی بِرُمبند و نخستین نسل ستاره‌ها را شکل بدهند و عناصر سنگین را در کیهان گسیل کنند و بعد نسل بعدی ستاره‌ها و سیاره‌ها و احتمالاً حیات شکل بگیرند، زمان بسیار کوتاهی است.
هرچند، لوب بر این باور است که کُپه‌شدگی (clumpiness) در عالم جوان چه‌بسا موجب شکل‌گیری مناطقی با تراکم کافی در هاله‌های ستاره‌ساز و تولد ستاره‌های پُرجرم شده باشد. این توده‌های چگال در عالم نخستین فراوان نبوده‌اند اما مدل‌های کیهان‌شناسی فعلی هم وجود آن‌ها را رد نمی‌کنند.
مشکل نهایی این است که مدت این دوره‌ی سکونت‌پذیر فقط چند میلیون سال بوده. حتی اگر در آن دوره حیات فرصت شکل‌گرفتن یافته باشد، امکان پیشرفت تکاملی و فراتررفتن از موجودات تک‌سلولی ساده را نیافته است.
حیات ابتدایی فقط فرصت کوتاهی در اختیار داشته و پس از آن عالم سرد شده و همه‌ی سیاره‌های دور از ستاره‌ها یخ زده‌اند و هر اکوسیستم زودرسی در نطفه خاموش شده است.
منبع:کانوت
گرد آوری: گروه دانش وتکنولوژی سایت تبیان زنجان
http://www.tebyan-zn.ir/science_technology.html
- آن‌سوی مرزهای منظومه شمسی
- منظومه شمسی ; پیرتر از آنچه فکر میکردیم
- شگفتی های منظومه شمسی
- با اقمار منظومه شمسی آشنا شوید
- شناخت منظومه شمسی
- همه چیز درباره تاریخچه نجوم
- جهان سحر آسای نجوم
- سیاهچاله چگونه ایجاد میگردد؟
- آغاز پیدایش حیات در کیهان
- سیاره ای شبیه زمین
